Taksim Meydanı’nın Sırlarla Dolu Tarihçesi: Maksem

Arapça kökenli “Maksem” ya da “Maksim” kelimesi, su şebekesini ve dağıtım sistemini temsil eder. Osmanlı döneminde, dilimize Arapça’dan birçok kelime entegre olmuştur. Bu kelimelerden biri olan “Maksem”, zamanla “taksim” kelimesine evrildi. İstanbul’un en merkezi noktalarından Taksim Meydanı’na ismini veren bu özel yapıyı yakından inceleyelim.

Selçuklu kümbetlerini hatırlatan piramit şeklinde sekizgen çatısı ile dikkat çeken Maksem, bir zamanlar Belgrad Ormanları ve Bahçeköy taraflarından getirilen suyun, Kasımpaşa’dan Boğaziçi’nin Avrupa yakası sahillerine kadar olan bölgelere dağıtımını sağlamıştır. Bu önemli projenin arkasında ise, Osmanlı İmparatorluğu’nun sularla iç içe olan padişahı, III. Ahmet bulunmaktadır. III. Ahmet, İstanbul’u çeşmelerle, su şebekeleriyle, su yollarıyla ve bentlerle donatarak şehri zenginleştirmiştir. Bu büyük padişah, aynı zamanda Topkapı Sarayı’nın önünde muhteşem bir çeşme inşa ettirmiştir.

III. Ahmet’in saltanatının son dönemlerinde inşasına başlanan Maksem’in yapımı, 1730 yılında meydana gelen Patrona Halil isyanı ile sekteye uğramıştır. Bu isyan sonrası III. Ahmet tahttan indirilmiş ve yerine I. Mahmut geçmiştir. Yeni padişah, Maksem’in inşaatını hızla tamamlattırmıştır. Maksemin kapısında yer alan talik yazılı kitabede, bu yapıya dair bitiriliş tarihi olarak 1732 yılı belirtilmiştir.

Maksemin cephesi, o dönemin İstanbul’unda sıklıkla rastlanan iki kuş evi ile süslenmiştir. Ayrıca, Taksim Meydanı’na bakan yüzünde beyaz mermerden yalın bir çeşme dikkat çeker. İç mekan, solmuş kalem işleriyle süslenmiş sekizgen bir alandan oluşmaktadır. Ayrıca, sağ tarafta mermerden bir sedir ve sol tarafta su debisini ölçmek için kullanılan bir sandığa ulaşan basamaklar yer alır.

Tarihi maksemin içerisinde, Topuzlu bendini ihya eden Cezayirli Gazi Hasan Paşa’ya ithafen bir kitabe bulunmaktadır. Aynı zamanda, Sadrazam Yusuf Paşa’nın toprakları için tahsis edilen su hakkıyla ilgili bir başka kitabe de duvarda yer alır.

Günümüzde, bu tarihi yapı ve yanındaki sarnıç kısmı, Cumhuriyet Müzesi olarak hizmet vermektedir. Taksim Maksemi, İstanbul’un suyla olan derin tarihini ve bu tarihin kalbindeki yerini ziyaretçilere sunmaktadır.